Με διαδοχικά sold out στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών τον Ιούνιο 2018, η νέα παράσταση του Θωμά Μοσχόπουλου, το συγκλονιστικό έργο του Ραίη Μπράντμπερυ Φαρενάιτ 451, παρουσιάζεται στο θέατρο Πόρτα από τις 9 Νοεμβρίου. Για την παράσταση βλέπε: www.elculture.gr/blog/φαρενάιτ-451-θωμάς-μοσχόπουλος-πόρτα/
Με διαδοχικά sold out στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών τον Ιούνιο 2018, η νέα παράσταση του Θωμά Μοσχόπουλου, το συγκλονιστικό έργο του Ραίη Μπράντμπερυ Φαρενάιτ 451, παρουσιάζεται στο θέατρο Πόρτα από τις 9 Νοεμβρίου. Για την παράσταση βλέπε: www.elculture.gr/blog/φαρενάιτ-451-θωμάς-μοσχόπουλος-πόρτα/
ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ για το βιβλίο και το μετέπειτα θεατρικό έργο
Το 1953, εν τω μέσω της μακαρθικής περιόδου, εμφανίζεται στα αμερικανικά βιβλιοπωλεία ένα βιβλίο που θα αποτελέσει ένα από τα σημαντικότερα δυστοπικά μυθιστορήματα του 20ού αιώνα. Πρόκειται για το Φαρενάιτ 451 του Ραίη Μπράντμπερυ. Ο τίτλος δηλώνει τη θερμοκρασία στην οποία αρχίζει να καίγεται το χαρτί και αναφέρεται στην πρακτική της «καύσης βιβλίων», που ταυτίζεται ιστορικά και συμβολικά με την καταστολή της ελευθερίας σκέψης και λόγου.
Φανταστείτε λοιπόν ένα μελλοντικό, ολοκληρωτικό καθεστώς, όπου τα βιβλία
καταστρέφονται, από ένα ‘’πυροσβεστικό σώμα’’ που δεν σβήνει φωτιές αλλά αντιθέτως βάζει φωτιές, με αποκλειστική αποστολή την καύση των βιβλίων και την εξόντωση των κατόχων τους!
Φανταστείτε τώρα, τον πρωταγωνιστή του έργου, διώκτη αρχικά των αντιφρονούντων, να ‘’αλλαξοπιστεί’’ όταν έρχεται σε επαφή με το μυστικό κόσμο των βιβλίων και να γίνεται στο τέλος και μάρτυρας και υπερασπιστής της γνώσης.
ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΜΕ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ
« Όλα όσα λέγονται στο έργο είναι οι εφιάλτες του τώρα», λέει ο σκηνοθέτης Θωμάς Μοσχόπουλος. «Το κάψιμο των βιβλίων δεν είναι καινούργια υπόθεση. Υπήρξε η Ιερά Εξέταση, στη συνέχεια οι ναζί και τώρα οι Ισλαμιστές που καίνε και γκρεμίζουν... Το κάψιμο έχει αποφασιστεί μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες. Έφτασε δηλαδή η στιγμή για τους ανθρώπους να μη χρειάζονται τα βιβλία, να μη βρίσκουν τίποτα ενδιαφέρον σε αυτά. Εξαφανίζεται η κουλτούρα του προβληματισμού και της αμφιβολίας».
Διαβάζοντας Νοάμ Τσόμτσκι ανατριχιάζεις με τους τρόπους/Τεχνικές που επιτυγχάνεται η χειραγώγηση της κοινής γνώμης και η καθοδήγηση της σκέψης του ανθρώπου, από θεσμούς που υπηρετούν κέντρα εξουσίας στο όνομα του κέρδους.
• Με την τεχνική της διασκέδασης κρατούν το κοινό απασχολημένο, μη έχοντας χρόνο για σκέψη και προβληματισμό πάνω σε σοβαρά θέματα που ταλανίζουν την ανθρωπότητα. Τον αποπροσανατολίζουν και τον αποτρέπουν από το να ενδιαφερθεί για την επιστήμη, την οικονομία, την ψυχολογία, την πολιτική.
• Δημιουργούν μια κοινωνική κρίση και το κοινό δέχεται σαν αναγκαίο κακό τον περιορισμό των κοινωνικών δικαιωμάτων και την αποδόμηση των κρατικών υπηρεσιών.
• Σταδιακά επιβάλλουν απαράδεκτα μέτρα μείωσης μισθών και μη αξιοπρεπούς διαβίωσης, στο όνομα μια κρίσης που επιβαρύνει την κοινωνία και όχι τις τράπεζες.
• Ζητούνται θυσίες ‘’οδυνηρές αλλά αναγκαίες’’, με την κοινωνία να ελπίζει ματαίως σε μια σύντομη μελλοντική εξυγίανση.
• Επικαλούνται το συναίσθημα και όχι τη λογική για να βραχυκλωθεί η κριτική αντίληψη των ατόμων.
• Ενθάρρυνση του κοινού να αρέσκεται στη μετριότητα και να χαρακτηρίζει σαν ‘’cool’’, καθετί που είναι επιδερμικό, φτηνιάρικο και ακαλλιέργητο.
• ΄Ελλειψη δράσης και αντικάτασταση της εξέργεσης με την προσωπική ενοχή.
• Το σύστημα έφτασε σε σημείο να γνωρίζει καλύτερα το μέσο άνθρωπο, απ΄ότι ο ίδιος τον εαυτό του, με αποτέλεσμα να του ασκεί περισσότερο έλεγχο και του επιβάλλεται με μεγαλύτερη ισχύ.
Αν είχαμε την δυνατότητα να πάρουμε το ‘’κόκκινο χάπι’’ της αφύπνισης, όπως ο Μορφέας στο matrix, θα βλέπαμε πως λειτουργεί το σύστημα και θα λειτουργούσαμε αναλόγως.
ΕΙΝΑΙ Η ΓΝΩΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ;
« Συχνά είναι πιο ασφαλές να είσαι αλυσοδεμένος, από το νά είσαι ελεύθερος », λέει κάπου ο Franz Kafka.
o Θα μπορούσε η καύση βιβλίων να μας εξασφαλίσει προστασία, ασφάλεια και ευτυχία;
o Μήπως η γνώση φέρνει χάος στο μυαλό και εγκλωβίζει την ελευθερία της σκέψης;
o Ο Εαυτός μας από μόνος του δεν είναι δύναμη;
o Eπειδή δεν γεννιόμαστε ίσοι, επιτυγχάνεται η ισότητα και η ευτυχία με την κατάργηση της σκέψης και των διαφορετικών απόψεων καθώς ο άνθρωπος μπερδεύεται με τις δύο απόψεις και στο τέλος αισθάνεται περισσότερο ζώο και περισσότερη μοναξιά;
o Yπάρχει περίπτωση τα βιβλία να μιλούν για ανύπαρκτους ανθρώπους;
o Yπάρχει ελεύθερη βούληση ή όλα είναι προκαθορισμένα;
Ερωτήματα που θα μπορούσαν να τεθούν από ολοκληρωτικά συστήματα, δικαιολογώντας την καύση των βιβλίων σαν πηγή κακού από τη στιγμή που η διεκδίκηση της «προσωπικής ανάγνωσης» μπορεί να προκαλέσει στο σύστημα ρήγματα αμφισβήτησης και ελευθερίας.
ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ-ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΚΑΙΝΕ ΚΑΙ ΚΑΙΓΟΝΤΑΙ- ΑΡΑ Η ΣΚΕΨΗ ΠΟΥ ΚΑΙΕΙ ΚΑΙ ΚΑΙΓΕΤΑΙ
Όμως πώς μπορούμε να δούμε οτιδήποτε άλλο παρά μόνο τις σκιές της φωτιάς στη σπηλιά αν δεν μας επιτρέψουν ποτέ να κουνήσουμε τα κεφάλια μας και να βγούμε απο τη σπηλιά μας ;
Διάβασα κάτι όμορφο για την απουσία των ποιητών,"Όταν οι ποιητές είναι μακριά δεν υπάρχουν ούτε μήνες ούτε μέρες. Ποιος θα καταγράψει τις λύπες μας, ποιος θα πενθήσει τη χαρά μας; Τα ημερολόγια φυλλορροούν και ο χρόνος, άδειος κι ακατοίκητος, σαν αφόρετο ρούχο κρέμεται πίσω από την πόρτα. Μην του χτυπάτε, δεν ανοίγει σε πόλεις χωρίς ποιητές. Μην του μιλάτε, δεν απαντά σε ανθρώπους που σκότωσαν τα αηδόνια τους."
Εξάλλου, μπορούν τα λόγια ενός βιβλίου να δυναμιτίσουν μια άλλη άποψη, μια επανάσταση, έναν άλλο δρόμο, όταν όλα αυτά δεν τα κουβαλάς μέσα σου και δεν είχαν βρεθεί τις κατάλληλες λέξεις για να εκδηλωθούν; Ξαφνικά διαβάζεις κάτι και λες, ναι, αυτο ήθελα να πω, έτσι νοιώθω..Συλλογική συνείδηση;
Ήδη από το 1596 ο φιλόσοφος της αμφιβολίας, Καρτέσιος, στο έργο του «Λόγος περί της μεθόδου» διατυπώνει το απόφθεγμα «σκέφτομαι άρα υπάρχω» και αναγνωρίζει την αξία της αμφιβολίας για την αποκάλυψη της μοναδικής αλήθειας. Συγκεκριμένα αναφέρει:
«Μπορώ να αμφιβάλλω για όλα τα πράγματα που με περιβάλλουν και για όλα όσα σκέφτομαι. Οι άνθρωποι συχνά σφάλλουν στους συλλογισμούς τους ακόμα και σε απλά θέματα και δεν υπάρχει λόγος να πιστεύω ότι οι αισθήσεις μου δεν με ξεγελούν ή ότι οι σκέψεις μου δεν είναι παρά σαν τα όνειρά μου όταν κοιμάμαι. Μπορώ να αμφιβάλλω λοιπόν για όλα όσα σκέφτομαι και πιστεύω, αλλά για ένα πράγμα σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να αμφιβάλλω, δηλαδή για το ότι αμφιβάλλω. Κατόπιν πρόσεξα πως, ενώ εγώ ήθελα να σκεφτώ έτσι, ότι όλα ήταν ψεύτικα έπρεπε αναγκαστικά, εγώ που το σκεπτόμουν, να είμαι κάτι. Και παρατηρώντας πως τούτη η αλήθεια: σκέπτομαι, άρα υπάρχω ήταν τόσο γερή και τόσο σίγουρη ώστε όλες μαζί οι εξωφρενικές υποθέσεις των σκεπτικών φιλοσόφων δεν ήταν ικανές να την κλονίσουν, έκρινα πως μπορούσα δίχως ενδοιασμούς να την παραδεχθώ σαν την πρώτη αρχή της φιλοσοφίας που αναζητούσα».
Άρα, η αξία της αμφιβολίας ακόμα και των δικών μας αισθήσεων και ‘παραισθήσεων’, φαντάζει σαν τον μοναδικό δρόμος αποκάλυψης της αλήθειας και καταξίωσης του ανθρώπινου προορισμού. Εξάλλου αν δεν θέσεις υπό αμφισβήτηση ακόμα και τις βεβαιότητες σου, δεν μπορείς να πας παραπέρα/αλλού.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
• Διαβάζουμε σήμερα;
• Θέτουμε υπό αμφισβήτηση τις βεβαιότητές μας;
• Αν η ανάγνωση των καλών βιβλίων είναι σαν τη συνομιλία με τους τελειότερους ανθρώπους του παρελθόντος και του παρόντος, εμείς συνομιλούμε με αυτούς;
• Αυτή η αποχή μας από το διάβασμα δεν συναινεί στο ‘’κάψιμο’’ των βιβλίων, ούτως αλλως ειπείν, στην ακύρωση της σκέψης, της άλλης άποψης, του Άλλου;
• Aυτή η έλλειψη επικοινωνίας και η απάθεια μας, μήπως ενισχύει κέντρα εξουσίας που ‘σκέφτονται’ πριν από εμάς για εμάς;
• Ένας αφυπνισμένος άνθρωπος παρασύρεται εύκολα;
• Μπορεί ο κόσμος να προχωρήσει χωρίς την σύνθεση αντιθέσεων;
o Εάν σύμφωνα με τη διαλεκτική, κάθε τι υπάρχει και δεν υπάρχει, γιατί κάθε τι βρίσκεται εν ροή (τα πάντα ρει), αλλάζει συνεχώς, γεννιέται και πεθαίνει και είναι αδύνατον να μπεις δύο φορές μέσα σε ένα και το ίδιο ποτάμι, αυτή η διατύπωση, δεν προυποθέτει την αναθεώρηση πραγμάτων, αφού το κάθε τι μέσα στη φύση βρίσκεται σε μια μόνιμη κατάσταση αλλαγής και ότι αυτή η αλλαγή ξεδιπλώνεται μέσα από μια σειρά αντιθέσεις;
• H κριση που περνάει η χώρα, μας δίνει την ευκαιρια αναστοχασμού για κάτι άλλο;
• Ό ποιητής επιμένει, όποιος ελεύθερα συλλογάται. Συλλογάται σωστά. Σωστά;
• Στην προσπάθεια της έρευνας για την αλήθεια είναι ανάγκη ν' αμφιβάλουμε για το καθετί, όσο μπορούμε περισσότερο;
• Το άνοιγμα ενός βιβλίου μπορεί να λειτουργήσει σαν το «φαινόμενο της πεταλούδας»;
